Pojęcie alimentów
Alimenty są świadczeniem o charakterze osobistym, które ma na celu zapewnienie uprawnionej do nich osobie – fundusze na pokrycie uzasadnionych potrzeb. Obowiązek alimentacyjny wobec dzieci wynika bezpośrednio z treści art. 128 k.r.o. i obciąża przede wszystkim jego rodziców. Kwestie alimentów uregulowane zostały w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Alimenty są świadczeniem na rzecz uprawnionego dziecka. Niesamodzielność dzieci, która nie pozwala na samodzielne utrzymanie się, stanowi podstawę obciążenia obowiązkiem alimentacyjnym rodziców względem dzieci.
Obowiązek alimentacyjny nie może być postrzegany jedynie jako zaspokojenie potrzeb materialnych dziecka, należy wziąć pod uwagę, że stanowi on formę wypełniania obowiązku rodzicielskiego. Rodzic nie tyko ma obowiązek zapewniania dziecku środków utrzymania ale jednocześnie zadbać o jego rozwój intelektualny, kulturalny, duchowy i fizyczny. Na rodzicu spoczywa specjalny obowiązek przygotowania dziecka do przyszłego funkcjonowania w społeczeństwie.
Wychowanie potomstwa łączy się nie tylko z dostarczaniem dziecku środków materialnych, niezbędnych do przeżycia, ale również spędzanie czasu, dbanie o jego prawidłowe wychowanie, wyżywienie. W tym względzie osoba, pomimo tego, że po rozstaniu rodziców, jeden z nich zobowiązane jest do wypłaty alimentów, w przeciwieństwie do tego, który na co dzień zajmuje się i pielęgnuje potomstwo. To prawda, że obowiązek alimentacyjny obciąża zarówno matkę, jak i ojca, jest jednak wypełniany poprzez osobiste starania o wychowanie dzieci. Z tego względu zazwyczaj rodzic, z którym nie mieszkają dzieci, ponosi większą część materialnych wydatków.
Rodzic, który codziennie dba o dziecko, spełnia swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego, wykonywanie czynności polegających m.in. na poświęcaniu swojego czasu, przygotowaniu posiłków, nawet wspólnej zabawie czy też pomaganiu w lekcjach.
WYSOKOŚĆ ALIMENTÓW
W przypadku, gdy rodzice są zgodni co do wysokości zobowiązania, nie ma potrzeby, aby kierować sprawę do sądu. Istnieją możliwości polubownego określenia wysokości alimentów, np. w drodze zawartej umowy, porozumienia wychowawczego czy też mediacji. Nie zachodzi wtedy konieczność wykazania kosztów utrzymania dziecka oraz możliwości zarobkowych rodzica.
Rodzice ustalają koszty utrzymania dziecka i sposób podziału tych kosztów pomiędzy sobą.
Wysokość alimentów – w przypadku istnienia konfliktu pomiędzy stronami, ustala Sąd w trakcie postępowania.
Zakres świadczeń alimentacyjnych uregulowany jest w art. 135 k.r.o. Zależy on od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Potrzeby dziecka są zróżnicowane i zależą zarówno od wieku, jak i stanu zdrowia dziecka. Zazwyczaj skupiają się na kwestiach wyżywienia, kształcenia oraz w szczególnych przypadkach leczenia.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka
Usprawiedliwione potrzeby są to wszystkie potrzeby, których zaspokojenie jest niezbędne do prawidłowej i godnej egzystencji. Składają się na nie nie tyko potrzeby biologiczne, ale również potrzeby o charakterze materialnym oraz niematerialnym, które mają za zadanie zagwarantowanie dziecku prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Wbrew powszechnemu przekonaniu, dziecko ma prawo nie tylko do zapewnienia wyżywienia, mieszkania oraz ubrania, ale również do rozrywki, rozwoju hobby oraz odpoczynku.
Potrzeby muszą służyć stworzeniu uprawnionemu warunków bytowania, odpowiadającego jego wiekowi, stanowi zdrowia, i innym okolicznościom konkretnej sprawy.
Sąd zawsze ustala potrzeby indywidualnie, gdyż przy ich określaniu znaczenie mają osobiste cechy dziecka, m.in. wiek, stan zdrowia, dotychczasowa stopa życiowa oraz inne okoliczności konkretnej sprawy.
Możliwości zarobkowe rodzica
Możliwości majątkowe to predyspozycje rodzica zobowiązanego, związane z posiadanym majątkiem i dochodami, uzyskiwanymi przez niego lub takimi, które mógłby uzyskiwać z tego majątku przy zachowaniu zasad prawidłowej gospodarki. Sąd zwraca uwagę na wykształcenie rodzica, umiejętności w zdobywaniu zatrudnienia, otrzymywaną pensje obecnie oraz w przeszłości. Możliwości zarobkowe są uwarunkowane przez właściwości osobiste zobowiązanego i nie są tożsame z faktycznie uzyskiwanymi dochodami.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka mogą kształtować się niejednokrotne w zależności od stopy życiowej, którą prezentują rodzice. W sytuacji, gdy dochody rodzica są przeciętne bądź niskie, standard dziecka w sposób oczywisty nie będzie przekraczał ich możliwości. Jeżeli jednak standard życia rodziców jest bardzo wysoki i w takich warunkach wzrastało dziecko (dziecko uczęszcza na wiele dodatkowych zajęć indywidualnych, często podróżuje zagranicę, ma kosztowne zainteresowania, chodzi do prywatnej szkoły, nosi głównie markowe ubrania), kwota alimentów będzie często wynosiła wielokrotnie więcej niż standardowe zasądzone alimenty.
Najistotniejszą kwestią jest fakt, że usprawiedliwione i uzasadnione potrzeby dziecka zależą od konkretnej sytuacji faktycznej. Należy nadmienić, że potrzeby mogą wzrastać wraz ze wzrostem poziomu życia rodziców dziecka.
Jak przygotować się do pozwu o alimenty na dziecko?
Powództwo w przedmiocie alimentów rozpoznawane jest przez Sąd Rejonowy właściwy miejscowo dla miejsca zamieszkania uprawnionego czyli dziecka. Pozew nie podlega opłacie sądowej, jednak należy wskazać wartość przedmiotu sporu, stanowiącą w tym przypadku sumę rocznego zobowiązania.
Z uwagi na konieczność wykazania obowiązku alimentacyjnego, należy przedłożyć skrócony akt urodzenia dziecka. W sprawach, w których dziecko urodziło się w związku nieformalnym, konieczne będzie przedłożenie zupełnego odpis aktu urodzenia dziecka.
Istotnym w postępowaniu sądowym jest uprawdopodobnienie żądania. Do pozwu należy załączyć dokumenty świadczące nie tylko o kosztach utrzymania dziecka, ale również przedstawiające jak najpełniej specjalnie uwarunkowania od których zależeć będzie zasądzona kwota alimentów.
W pozwie nie wystarczy wskazać jakie wydatki wiążą się z wychowaniem dziecka, ale również je odpowiednio udowodnić. To właśnie przed wszczęciem postępowania należy zgromadzić wszelkie dowody świadczące o realnych, bieżących kosztach utrzymania dziecka. Często strona przeciwna w postępowaniu może podnosić, że koszty utrzymania dziecka zostały zawyżone poprzez nagłe zwiększenie wydatków.
Koszty utrzymania
Z uwagi na fakt, że istotnym elementem roszczenia są koszty utrzymania dziecka, niezbędne będzie wykazanie ponoszonych wydatków na dziecko w zakresach dotyczących m.in. edukacji, wyżywienia, ochrony zdrowia, zakupu odzieży, realizacji zainteresowań i pasji, wypoczynku oraz mieszkania.
Zwykle sądy nie są skłonne do uznania paragonów ze sklepów, w których nabywane są produkty niezbędne do wyżywienia dziecka bądź ubrania. Jeśli posiadamy tyko paragony, warto również załączyć do nich potwierdzenia przelewów.
Warto zaopatrzyć się również w rachunki imienne i faktury, które jednoznacznie wskażą nabywcę produktów żywnościowych, ubrań, obuwia, środków pielęgnacyjnych, zakupu przyborów szkolnych itd. W zależności od wieku dziecka, należy przedstawić inne wydatki. Oczywiste jest, że dziecko w okresie niemowlęcym nie będzie potrzebowało produktów szkolnych bądź korepetycji. Należy zróżnicować dowody w zależności od wieku oraz etapu edukacji.
Część pozwu przedstawiającą koszty utrzymania dziecka można podzielić na kilka działów. Największą część kosztów stanowić będą te związane z mieszkaniem, transportem, zobowiązania okresowe.
Warto załączyć do pozwu przede wszystkim udokumentowane wydatki stałe, mogą być to dowody opłat ponoszonych co miesiąc, takie jak dowody uiszczenia opłat czynszowych oraz opłat za media (wodę, prąd, gaz). Sąd, przy rozpoznaniu pozwu, badać będzie liczbę domowników wspólnie zamieszkującą gospodarstwo domowe. Nie warto więc wskazywać, że większą część wydatków związanych z mieszkaniem powinien ponosić ojciec dziecka, w przypadku, gdy wraz z matką zamieszkuje przykładowo jej rodzeństwo oraz rodzice. Oczywiste jest, że jedna osoba nie wygeneruje kosztów odpowiadających kilkorgu.
W dalszej części przedstawić można, również potwierdzenia uiszczenia opłat za żłobek czy przedszkole, dowody wpłat za obiady w instytucjach publicznych, w przypadku dziecka objętego obowiązkiem edukacji, również opłaty za bilet miesięczny bądź zajęcia pozaszkolne, o ile uczęszcza na nie.
Obok comiesięcznych wydatków, można wykazać również koszty związane z rozrywką dziecka, a także wyjazdy na wakacje, wycieczki szkolne.
Niezwykle istotne jest uwzględnienie w kosztach utrzymania dziecka, wydatki związane z problemami zdrowotnymi. W takiej sytuacji przedkładamy do pozwu zaświadczenia od lekarza specjalisty wraz ze wskazanymi zaleceniami, które mogą generować dodatkowe koszty.
Obok faktur imiennych i potwierdzeń przelewów, istotny dowód stanowią wszelkiego rodzaju zaświadczenia, z których jednoznacznie wynikać mogą koszty utrzymania.
Jeśli nie jesteśmy w stanie udokumentować niektórych wydatków, warto wskazać szacunkową ich wartość. Warto wspomnieć, że dowodem są również zeznania świadków bądź stron postępowania.
Należy przypomnieć, że sędziowie badają sprawę korzystając ze swojego doświadczenia życiowego, orientują się w cenach produktów spożywczych, czystości i mediów.
Istotne jest, by w przypadku, gdy u dziecka zdiagnozowana została alergia, móc wykazać specjalną dietę ułożoną dla dziecka ze względu na nietolerancję określonych składników spożywczych. Sąd weźmie pod uwagę konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów zakupu żywności. Warto również przedkładać rachunki z posiłków spożywanych w restauracjach bądź przygotowanych przez firmę cateringową, jeśli dotychczasowo stanowiło to normę.
W przypadku konieczności zakupienia odzieży i obuwia dla dziecka, rodzic powinien przedstawić w pozwie potwierdzenia poniesionych kosztów. Sąd bada zasadność tych kosztów nie ze względu na konieczność ich poniesienia, ale bierze pod uwagę cenę zakupu, ilość, przeznaczenie. Jeśli bowiem rodzina kupowała odzież i obuwie w supermarkecie, nagłe wydatki rzędu 300 zł za jedną parę wzbudzą wątpliwość sądu. Oczywiście, jeśli dotychczasowa sytuacja finansowa pozwalała na poniesienia takich kosztów, sąd je uwzględni. Dotyczy to również specjalistycznych produktów przeznaczonych m.in. do wykonywania sportu bądź hobby.
W zakresie wydatków poniesionych na dziecko w związku z leczeniem, niezbędne może się okazać wraz z przedłożeniem faktur z apteki, również zaświadczenia od lekarza specjalisty. Podobnie sytuacja przedstawia się w wykazaniu ponadstandardowych kosztów produktów kosmetycznych i środków czystości. Pozwoli to na pozbycie się nie tyko wątpliwości sądu, ale przede wszystkim drugiej strony, w przedmiocie podejrzenia zawyżania poniesionych wydatków na dziecko.
Niezbędne jest wykazanie przez stronę powodową wszelkiej dodatkowej aktywności dziecka, w tym zajęć dodatkowych, pasji oraz kosztów, których poniesienie jest z nimi związane.
Taki dowód stanowić będą zaświadczenia, potwierdzenia ze szkoły, firmy organizującej dodatkowe zajęcia. Warto pamiętać, że częstokroć na związane z tym koszty, składają się także koszty ubioru oraz obuwia oraz specjalistycznego sprzętu.
Kwestią, którą można wziąć pod uwagę jest koszt utrzymania zwierzęcia, którym zostało obdarowane dziecko. Jeśli była to wspólna decyzja rodziców, nic nie stoi na przeszkodzie uwzględnienie wydatków z tym związanych w pozwie.
Wykazanie możliwości zarobkowych
Niezbędnym elementem jaki musi zawierać pozew o alimenty jest wskazanie możliwości majątkowych zobowiązanego rodzica do płacenia alimentów. Strona może je ustalić na podstawie m.in: zaświadczenia o zarobkach, zeznania PIT za poprzednie lata, dokumentów księgowych w przypadku przedsiębiorców, ale również dyplomów potwierdzających kwalifikacje. W przypadku, gdy nie posiadamy jakiejkolwiek wiedzy na temat aktualnych zarobków zobowiązanego bądź wykształcenia, składamy wniosek o zwrócenie się przez sam sąd do drugiej strony, celem wykazania jego dochodów.
Przydatne, w celu wykazania możliwości zarobkowych pozwanego, jest przedłożenie wydruków z portali społecznościowych oraz wszelkich portali, świadczących o doświadczeniu zawodowym rodzica.
Można złożyć wniosek do sądu, aby zwrócił się do właściwego urzędu pracy, by ustalić czy są oferty pracy dla osoby z wykształceniem i doświadczeniem jak pozwany rodzic.
Warto przypomnieć, że Sąd badać będzie nie tylko sytuacje finansową drugiej strony, ale również rodzica, z którym dziecko mieszka (rodzic ten powinien przedłożyć dokumenty świadczące o zatrudnieniu, bądź jego braku oraz wysokość uzyskiwanych dochodów). Nie oznacza to oczywiście, że Sąd może stwierdzić, że skoro np. matka zarabia wystarczająco, by ponieść samodzielnie koszty utrzymania dziecka, to zwolni z obowiązku alimentacyjnego drugiego rodzica. Sąd weźmie pod uwagę także okoliczność w jaki sposób sprawowana jest piecza nad dzieckiem. Przyjmuje się, że osoba, która stale opiekuje się dzieckiem, wypełnia swój obowiązek alimentacyjny częściowo lub w całości poprzez osobiste starania o wychowanie dziecka. Sąd rozpoznając sprawę, bada udział każdego z rodziców w wychowaniu dziecka (bierze pod uwagę częstotliwość kontaktów rodzica z dzieckiem oraz pokrywanie części kosztów utrzymania dziecka przez pozwanego rodzica).
Sąd, rozpoznając sprawę, kieruje się zarówno swobodną oceną zgromadzonego materiału dowodowego, jak również zasadami doświadczenia życiowego i logiki. Mając to na uwadze, należy skupić się indywidualnych warunkach życiowych, które wiążą się ze zwiększonymi wydatkami.
Z uwagi na skomplikowany niekiedy charakter postępowania, niezbędna może okazać się pomoc profesjonalnego pełnomocnika przed wytoczeniem sprawy o alimenty. Doświadczenie prawnika pozwoli na zweryfikowanie wydatków poniesionych na dziecko i odpowiednie udowodnienie wszelkich twierdzeń.