Zarząd sukcesyjny

Dziedziczenie przedsiębiorstwa osoby fizycznej i zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem po jej śmierci

Dziedziczenie przedsiębiorstwa osoby fizycznej

Jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona jest pod nazwiskiem jej właściciela. Działalność nie posiada swojego odrębnego majątku, a więc jej majątek równoważny jest z majątkiem właściciela działalności. Przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Działalność gospodarcza prowadzona jest przez osobę fizyczną na podstawie wpisu w Ewidencji Działalności i Informacji Gospodarczej. W przypadku jej zgonu następuje z mocy samego prawa wykreślenie tej osoby z Ewidencji Działalności i Informacji Gospodarczej, a prawa do przedsiębiorstwa wchodzącego w skład spadku nabywają spadkobiercy ustawowi lub testamentowi. W przypadku śmierci przedsiębiorcy wygasają wszystkie wydane dla niego zezwolenia i koncesje niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa.

Nabycie przedsiębiorstwa przez spadkobierców następuje z datą śmierci przedsiębiorcy. Jedynym dowodem na potwierdzenie ich praw, który muszą uzyskać spadkobiercy, jest wydane przez sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia przez nich spadku albo wydany przez notariusza akt poświadczenie dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe. Ponadto, spadkobiercy, celem dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa muszą zarejestrować swoją własną działalność gospodarczą. Jak dotąd w okresie pomiędzy datą śmierci przedsiębiorcy, a datą zarejestrowania przez spadkobierców ich działalności gospodarczej, przedsiębiorstwo wchodzące w skład spadku nie miało zarządcy, oraz jak wskazano wyżej wygasały niezbędne dla prowadzenia przedsiębiorstwa zezwolenia i koncesje, co prowadziło najczęściej do natychmiastowego zakończenia działalności nawet dobrze prosperujących podmiotów.

Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej po jej śmierci

Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadza możliwość dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa prowadzonego na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, to jest przedsiębiorstwa prowadzonego w formie jednoosobowej działalności gospodarczej lub w formie spółki cywilnej po śmierci przedsiębiorcy. Zaletą ustanowienia zarządu sukcesyjnego jest to, iż w przypadku śmierci przedsiębiorcy w mocy pozostają wszystkie wydane dla niego zezwolenia i koncesje. Dzieje się tak gdy zarządca sukcesyjny w terminie trzech miesięcy od jego ustanowienia złoży do organu administracji publicznej, który wydał decyzję związaną z przedsiębiorstwem, wniosek o potwierdzenie możliwości wykonywania tej decyzji.

Kim jest „Zarządca sukcesyjny”?

„Zarządcą sukcesyjnym” może być wyłącznie osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i wobec a także względem której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie przepisów prawa upadłościowego, środka karnego albo środka zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem. Nie ma możliwości powołania zatem skutecznie do tej funkcji spółki lub innej jednostki organizacyjnej. Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie może pełnić jedna osoba. Zarządca nie może zostać ustanowiony, jeśli została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy.

Czym jest ,,Przedsiębiorstwo w spadku’’?

„Przedsiębiorstwo w spadku” obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Ww. składniki stanowią mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę

Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego przed śmiercią poprzez wskazanie określonej osoby do pełnienia tej funkcji albo zastrzeżenie, że z chwilą jego śmierci zarządcą sukcesyjnym zostanie prokurent. Aby skutecznie ustanowić zarządcę sukcesyjnego, wymagane jest uzyskanie zgody wyznaczonej osoby na pełnienie tej funkcji oraz dokonanie wpisu w CEIDG. Ponadto przedsiębiorca ma również możliwość powołania rezerwowego zarządcy sukcesyjnego na wypadek gdyby powołana w pierwszej kolejności osoba zrezygnowała z tej funkcji lub z jakiejkolwiek przyczyny nie mogła jej pełnić.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy

W przypadku jeśli przedsiębiorca nie ustanowił za życia zarządcy sukcesyjnego, to po jego śmierci zarządca sukcesyjny może zostać powołany przez:

  1. spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek;
  2. małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku,
  3. spadkobiercę testamentowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo zapisobiercę windykacyjnego, który przyjął zapis windykacyjny, jeśli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Zarządca musi zostać powołany w nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, oświadczenie ww. osób o powołaniu zarządcy oraz zgoda zarządcy na jego powołanie muszą mieć formę aktu notarialnego oraz na danego zarządcę muszą wyrazić zgodę osoby, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w wysokości min. 85/100. Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony z chwilą dokonania wpisu zarządcy sukcesyjnego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego, zarządca sukcesyjny może zostać powołany wyłącznie przez wskazanego w tych dokumentach spadkobiercę przedsiębiorstwa w spadku.

Jak działa zarządca sukcesyjny?

Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku – do dokonania jakiejkolwiek czynności wykraczającej poza ten zakres potrzebuje zgody wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w razie jej braku właściwego sądu. Przy wykonywaniu czynności zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, ale na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku, może przy tym pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych w tych sprawach. Odpowiedzialność za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku ponoszą jego właściciele. Zarządca sukcesyjny jest odpowiedzialny jedynie za skutki nienależytego wykonania swoich obowiązków.

Odwołanie zarządcy sukcesyjnego

Odwołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę jest możliwe w każdym czasie. Przedsiębiorca może tego dokonać poprzez złożenia oświadczenia w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Łączy się to z obowiązkiem wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG przez złożenie wniosku niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym. Po śmierci przedsiębiorcy zarządca sukcesyjny może być natomiast odwołany przez osobę, która jest uprawniona do powołania zarządcy sukcesyjnego. Do odwołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy stosuje się te same zasady, jakie obowiązują dla jego powołania po śmierci przedsiębiorcy, przy czym do jego odwołania wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż ½.

Ustawa przewiduje szczególną regulację na wypadek, gdy zarządca sukcesyjny dopuszcza się rażącego naruszenia jego obowiązków. Może on być wówczas odwołany przez sąd, na wniosek każdej osoby, która ma w tym interes prawny.

Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego

Zarząd sukcesyjny wygasa z mocy prawa w następujących sytuacjach:

  1. z dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez osobę trzecią;
  2. z upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej, chyba że w tym okresie powołano kolejnego zarządcę sukcesyjnego;
  3. z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;
  4. z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeśli w tym okresie żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, chyba że zarządca sukcesyjny działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
  5. z dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości;
  6. z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy;
  7. z dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku.

Zarządca sukcesyjny w spółce cywilnej

Szczególną formę wykonywania działalności gospodarczej stanowi spółka cywilna. Nie posiada ona osobowości prawnej, nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu prawa cywilnego. Taki status posiadają wspólnicy spółki cywilnej na podstawie wpisu do CEIDG. Choć spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, uznaje się ją za podatnika niektórych podatków.

W momencie śmierci jednego ze wspólników spółki cywilnej, przepisy Ustawy o zarządzie sukcesyjnym znajdą zastosowanie do udziału zmarłego wspólnika w spółce cywilnej. Działania zarządcy sukcesyjnego polegają na wykonywaniu praw i obowiązków zmarłego wspólnika w spółce. W pozostałym zakresie Ustawa nie wpływa na uprawnienia i obowiązki wspólników spółki cywilnej.

Ustawa przewiduje, że jeśli został ustanowiony zarząd sukcesyjny, a w umowie spółki przewidziano wejście spadkobierców wspólnika do spółki – zarządca sukcesyjny może niezwłocznie zacząć wykonywać prawa i obowiązki w spółce, które przysługiwały zmarłemu wspólnikowi. Prowadzi on sprawy spółki oraz reprezentuje ją na zasadach obowiązujących zmarłego wspólnika od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Jeśli umowa spółki nie przewiduje skutków śmierci wspólnika, zarząd sukcesyjny umożliwia wejście do spółki jego spadkobierców, pod warunkiem zgody pozostałych wspólników. Zarządca powinien zawiadomić na piśmie pozostałych wspólników o ustanowieniu zarządu sukcesyjnego. Od dnia wyrażenia zgody przez ostatniego ze wspólników zarządca sukcesyjny może wykonywać prawa i obowiązki spadkobierców w spółce. W przypadku braku zgody przynajmniej jednego ze wspólników, śmierć wspólnika powoduje konieczność rozliczenia się przez pozostałych wspólników z następcami prawnymi zmarłego.

Do czasu ustanowienia zarządu sukcesyjnego albo wyrażenia zgody na wejście spadkobierców wspólnika do spółki – pozostali wspólnicy sami prowadzą sprawy spółki. 

Powyższe zasady obowiązują też w przypadku spółki dwuosobowej. Nie ulega ona rozwiązaniu dopóki nie zostanie przesądzone, czy następcy prawni wspólnika i drugi wspólnik chcą skorzystać z rozwiązań Ustawy. Dwuosobowa spółka cywilna ulega rozwiązaniu dopiero wówczas, jeżeli bezskutecznie upłynął czas na ustanowienie zarządu sukcesyjnego. Do czasu ustanowienia zarządu sukcesyjnego albo upływu terminu na powołanie zarządcy sukcesyjnego, jedyny wspólnik spółki cywilnej może sam prowadzić sprawy spółki.

Scroll to Top