Niewypłacalność spółki nie zawsze musi kończyć się upadłością. Przedsiębiorstwa, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej i chcą ratować swój biznes, mogą sięgnąć po jedną z metod restrukturyzacji.
Celem postępowania restrukturyzacyjnego jest uniknięcie ogłoszenia upadłości i stworzenie warunków do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Spółka może dokonać zmian struktury majątku, zatrudnienia, umów z kontrahentami, a także zapewnić sobie ochronę przed egzekucją.
W Polsce postępowanie restrukturyzacyjne reguluje ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne. Wprowadza ona 4 rodzaje postępowania, z którego może skorzystać przedsiębiorca w zależności od swojej sytuacji:
– postępowanie o zatwierdzenie układu
– przyspieszone postępowanie układowe
– postępowanie układowe
– postępowanie sanacyjne.
Dodatkowo, w czerwcu 2020 r. do polskiego systemu prawnego wprowadzono nowy rodzaj restrukturyzacji – uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu (UPR). Nowy tryb miał być odpowiedzią na rosnące problemy przedsiębiorców spowodowane pandemią, dlatego został ograniczony cezurą czasową obowiązującą do 30 czerwca 2021 r. UPR pozostanie jednak w polskim prawie na stałe. W obecnej formule będzie obowiązywać do końca listopada, a od 1 grudnia 2021 r. zastąpi je, stworzone na wzór UPR, znowelizowane postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Do głównych zalet nowego trybu należą pozasądowy charakter oraz krótki czas postępowania. Dłużnik ma możliwość podjęcia negocjacji z wierzycielami bez konieczności formalnego otwierania postępowania przez sąd. W przypadku UPR obwieszczenia o otwarciu postępowania dokonuje dłużnik, a w znowelizowanym postępowaniu o zatwierdzeniu układu nadzorca układu. Na etapie przedsądowym dłużnik składa wierzycielom propozycje układowe, które podlegają głosowaniu. Rola sądu ogranicza się zaś do zatwierdzenia albo odmowy zatwierdzenia układu na podstawie dokumentacji sporządzonej przez nadzorcę.
Postępowanie o zatwierdzenie układu może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawnionych do głosowania nad układem nie przekracza 15 proc. sumy wierzytelności uprawniających do głosowania. Spółki o większej skali zobowiązań powinny skorzystać z innych rodzajów postępowań o bardziej sformalizowanej strukturze.
Czas postępowania ogranicza się do 4 miesięcy, w trakcie których majątek dłużnika chroniony jest przed egzekucją. Ochrona rozpoczyna się w dniu dokonania obwieszczenia. Dłużnik może regulować część zobowiązań objętych układem, przy czym zakres ochrony jest co najmniej taki, jak w postępowaniu sanacyjnym. Oznacza to, że postępowania egzekucyjne skierowane do majątku dłużnika wszczęte przed dniem dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego ulegają zawieszeniu z mocy prawa. Możliwe jest również uchylenie się od zajęć dokonanych w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym, w przypadku, gdy jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Jeśli w ciągu 4 miesięcy dłużnik nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, jego skutki wygasną.
Istotną zmianą jest także zakres ochrony przed egzekucją. Obejmuje ona wszystkich wierzycieli, także rzeczowych, czyli zabezpieczonych hipoteką czy zastawem i nie wymaga ich zgody. Dotyczy to układów, które przewidują pełne zaspokojenie z tych wierzytelności albo ich zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jakiego można się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia. Nowelizacja w tym zakresie odnosi się do wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych – do tej pory objęcie wierzyciela rzeczowego układem było możliwe tylko w przypadku uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego lub postępowania o zatwierdzenie układu i przyspieszonego postępowania układowego.
Ze znowelizowanego postępowania o zatwierdzenie układu można skorzystać raz na dziesięć lat. Dłużnik nie może restrukturyzować się w tym trybie, jeśli w ciągu ostatnich dziesięciu lat prowadzono wobec niego postępowanie o zatwierdzenie układu, w którym dokonano obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, albo w ciągu ostatnich dziesięciu lat umorzono wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne (wyjątek stanowi sytuacja, gdy umorzenie nastąpiło za zgodą rady wierzycieli).
Relatywnie mało sformalizowana procedura i późny udział sądu w postępowaniu sprawiają, że UPR cieszy się dużą popularnością wśród przedsiębiorców w tarapatach i jest obecnie najczęściej wybieranym rodzajem restrukturyzacji. Z drugiej strony jednak niesie ze sobą ryzyko nadużyć ze względu na zakaz wypowiadania kluczowych umów gospodarczych oraz możliwość uzyskania szybkiej ochrony majątku, która może być istotną motywacją do grania na czas przez niektóre podmioty.
Autor: Aleksandra Łukaszewicz