W pierwszej kolejności wypada wyjaśnić, czym w ogóle jest stowarzyszenie. Otóż jest to swojego rodzaju zrzeszenie, organizacja społeczna, łącząca wspólnym celem grupę powołujących je do funkcjonowania osób.
Podstawę do ich powoływania daje art. 12 Konstytucji RP, zgodnie z którym „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji” -> https://arslege.pl/zasada-wolnosci-tworzenia-zwiazkow-zawodowych-zrzeszen-i-fundacji/k15/a5243/
W celu uregulowania działania stowarzyszeń, ustawodawca podjął specjalną regulację prawną – ustawę z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 2261; dalej jako: Prawo o stowarzyszeniach https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-o-stowarzyszeniach-16793068). Już w pierwszym artykule ustawy wskazuje się na to, że w zakresie swoich celów statutowych stowarzyszenia mogą reprezentować interesy zbiorowe swoich członków wobec organów władzy publicznej oraz mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych.
Czym cechuje się stowarzyszenie?
Kluczowe cechy stowarzyszenia to dobrowolność i niezarobkowość jego celów. Organizacja ma uprawnienie do samodzielnego określenia zasad działania, programów i struktur oraz uchwalenia aktów wewnętrznych dotyczących jego działalności.
W jakich formach może działać stowarzyszenie?
Na gruncie Prawa o stowarzyszeniach wyróżnia się trzy formy prawne stowarzyszenia:
- Stowarzyszenie zwykłe – niepodlegające wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego ni nieposiadające osobowości prawnej, wpisane jedynie do ewidencji prowadzonej przez starostę właściwego ze względu na siedzibę,
- Stowarzyszenie sensu stricto – zwane także rejestrowym z uwagi na konieczność zarejestrowania organizacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, posiadające osobowość prawną,
- Związek stowarzyszeń – podlegający wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego oraz posiadający osobowość prawną.
Uwaga! Osobną formę stowarzyszeń wprowadza jeszcze ustawa z dnia 25 czerwca 2010 roku o sporcie (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2023 r. poz. 2048) – mowa tu o uczniowskich klubach sportowych (czyli tzw. UKS-ach).
Stowarzyszenie rejestrowe – od czego zacząć?
Koncentrując się na zagadnieniach dotyczących stowarzyszenia rejestrowego, wymaga wyjaśnienia, że zostaje ono powołane do życia na zebraniu założycielskim, przez przynajmniej siedem osób – członków założycieli stowarzyszenia. Jak jednak dobrać to grono?
Kto może być członkiem stowarzyszenia?
Tak naprawdę każdy pełnoletni i nieubezwłasnowolniony obywatel polski, dysponujący pełnią praw publicznych.
Jeśli chodzi o nastolatków pomiędzy 16 a 18 rokiem życia, mogą oni być członkami stowarzyszenia i korzystać z biernego oraz czynnego prawa wyborczego, jednak tylko pod warunkiem, że w składzie zarządu organizacji większość będą stanowić osoby pełnoletnie.
W zakresie osób poniżej 16 roku życia – ich członkostwo w stowarzyszeniu będzie zależało jedynie od zgody opiekuna prawnego. Co istotne, nawet w przypadku zgody np. rodzica, małoletni nie korzysta z biernego i czynnego prawa wyborczego w strukturach stowarzyszenia (nie może wybierać władz i być wybieranym do organów) – za wyjątkiem sytuacji, w której w organizacji są wyłącznie małoletni. Wówczas bowiem mogą oni wybierać władze ze swojego grona.
W konkretnych okolicznościach i przy spełnieniu odpowiednich warunków, do stowarzyszenia mogą należeć także cudzoziemcy.
Mamy przynajmniej siedmiu członków – co teraz?
Pierwsze kroki zawiązującej się organizacji winny zmierzać do ustalenia statutu, który następnie zostanie uchwalony na pierwszym zebraniu członków-założycieli. Jego treść warto opracować jeszcze przed tym zebraniem.
Organizacja i przebieg zebrania
Po powzięciu ustaleń w zakresie kluczowych zasad działania stowarzyszenia, jak również osób, które miałyby pełnić funkcje w poszczególnych organach (czyli w Zarządzie oraz Komisji rewizyjnej), czas na zorganizowanie zebrania założycielskiego. Jak wspomniano wcześniej, powinno być na nim obecnych co najmniej siedem osób, które staną się członkami-założycielami.
W toku zebrania członkowie-założyciele podejmują kluczowe dla organizacji uchwały:
- o powołaniu organizacji
- w przedmiocie przyjęcia statutu,
- o wyborze władz stowarzyszenia.
Nic nie stoi na przeszkodzie, by treść tych uchwał wcielić do protokołu z zebrania, ale mogą także stanowić one załączniki do tego protokołu.
Przed ustaloną, dogodną datą zebrania, warto przygotować wszystkie dokumenty w trzech kompletach składających się z: treści protokołu, wspomnianych uchwał (o powołaniu stowarzyszenia, przyjęciu statutu, wraz z treścią tego statutu, wyborze zarządu oraz wyborze komisji rewizyjnej), listy członków założycieli, obejmującej: ich dane osobowe (imię, nazwisko, miejsce i datę urodzenia, numer PESEL, miejsce zamieszkania, ewentualny adres do doręczeń, jeśli różni się od miejsca zamieszkania) oraz miejsce na złożenie przez nich własnoręcznego podpisu, a także oświadczeń członków założycieli o dysponowaniu przez nich pełną zdolnością do czynności prawnych, pełnią praw obywatelskich oraz obywatelstwa polskiego.
Kiedy wszystkie powyższe uchwały zostaną przyjęte przez członków założycieli, a pozostałe dokumenty opatrzone wymaganymi podpisami, wyłoniony w jednej z uchwał Zarząd stowarzyszenia składa wniosek o rejestrację stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego – to pierwsze, bardzo ważne zadanie nowopowołanego organu stowarzyszenia.
Do wniosku do KRS załącza się treść protokołu, uchwały, listę obecności oraz podpisane przez członków-założycieli oświadczenia.
Uwaga! Wniosek o rejestrację może zostać złożony w wersji papierowej bądź elektronicznie, przy wykorzystaniu Portalu Rejestrów Sądowych i dostępnych tam formularzy.
Jeśli powoływane do życia stowarzyszenie nie prowadzi działalności gospodarczej, rejestracja organizacji w KRS będzie kosztować 250 zł. W przypadku rejestrowania stowarzyszenia, które już z założenia prowadzi działalność gospodarczą, należy liczyć się z wydatkiem w wysokości 500 zł oraz 100 zł z tytułu ogłoszenia wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Kolejnym krokiem po zarejestrowaniu stowarzyszenia w KRS będzie nadanie organizacji numerów: NIP oraz REGON – dzieje się to automatycznie, bowiem sąd rejestrowy przekazuje niezbędne dane na temat stowarzyszenia do właściwych urzędów przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego.
Po zakończeniu tego etapu, stowarzyszenie może przystąpić do założenia rachunku bankowego organizacji, by usprawnić jej codzienne działanie i realizację celów statutowych.
W razie jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości na temat założenia i rejestracji stowarzyszenia – skontaktuj się z Kancelarią.