Obniżenie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka wymaga skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Osoba składająca pozew musi udowodnić, iż od czasu orzeczenia ustalającego obowiązek alimentacyjny do chwili obecnej sytuacja obu stron zmieniła się. Mowa tutaj o takich zdarzeniach jak utrata pracy nie spowodowana z winy zobowiązanego, konieczność podjęcia pracy gorzej płatnej, brak możliwości wykonywania pracy wskutek choroby, ogłoszenie upadłości, konieczność zamknięcia działalności gospodarczej, znaczne zmniejszenie lub utrata majątku.
Kiedy można żądać obniżenia alimentów?
Podstawą prawną do żądania obniżenia alimentów jest art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego’’. Orzeczenie to na przykład wyrok rozwodowy, w którym zostały określone alimenty. Zmianie muszą ulec okoliczności, od których zależało ustalenie pierwotnej wysokości alimentów, czyli usprawiedliwione potrzeby uprawnionego do alimentów dziecka czy też zarobkowe i majątkowe możliwości rodziców dziecka. Zmiana stosunków może więc oznaczać zmniejszenie lub zwiększenie się możliwości finansowych zobowiązanego, albo wzrost/zmniejszenie się potrzeb uprawnionego. Chodzi tu o zmianę wszelkich czynników mających wpływ na potrzeby oraz możliwości zarobkowe i majątkowe stron.
Pomocny w ustaleniu „zmiany stosunków” okazuje się wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1969 r. w sprawie o sygn. akt III CRN 54/69, w którym przyjęto, iż „przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 k.r.o., należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron. W wypadku gdy zobowiązany do alimentacji posiada określony majątek, o zmianie okoliczności świadczy nie tylko zmiana stosunków własnościowych (utrata lub powiększenie majątku), lecz także zmiany w zakresie faktycznego dysponowania majątkiem, możliwości jego upłynnienia w celu zaspokojenia zobowiązań alimentacyjnych itp.”.
Zauważyć należy, iż o zwiększeniu czy też zmniejszaniu rozmiaru świadczeń alimentacyjnych Sąd nie może orzec bez dokonania stosownych ustaleń w przedmiocie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie o sygn. akt II CRN 163/95. Zgodnie z powyższym zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Jak uzyskać niższe alimenty na dziecko?
Aby wyegzekwować niższe alimenty od tych, które zostały zasądzone przez Sąd, należy złożyć pozew o obniżenie alimentów do właściwego miejscowo Sądu Rejonowego, według miejsca zamieszkania dziecka jako osoby uprawnionej do alimentów. Opłata za wniesienie pozwu o obniżenie alimentów wynosi 5% wartości przedmiotu sporu.
Wniosek o zabezpieczenie alimentów
Strona powodowa może zawrzeć w pozwie wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania sądowego poprzez zobowiązanie powoda do łożenia tytułem obniżonych alimentów na rzecz uprawnionego dochodzonej kwoty, w miejsce alimentów zasądzonych pierwotnym prawomocnym orzeczeniem sądu. Udzielenie zabezpieczenia przez Sąd pozwoli zobowiązanemu na uniknięcie regulowania alimentów w dotychczasowej wysokości. Powód może wnosić o udzielenie zabezpieczenia alimentów, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny. Istotnym jest, że w toku postępowania sąd w pierwszej kolejności rozstrzyga wniosek o zabezpieczenie sformułowany w pozwie, co ma na celu ustabilizowanie sytuacji stron w procesie.
Prawidłowe skonstruowanie oraz uzasadnienie pozwu o obniżenie alimentów
Najważniejsze jest aby pozew o obniżenie alimentów poprawnie skonstruować i dobrze uzasadnić. Najczęstszym spotykanym błędem jest to, że pozew jest nieprawidłowo napisany, a mianowicie napisany tak jakby strona występowała o zasądzenie alimentów, a nie o ich obniżenie. W efekcie Sądy nie udzielają zabezpieczenia na czas trwania postępowania w Sądzie lub oddalają powództwo jako niezasadne. Pozew należy przygotować poprawnie pod względem formalnym ale i merytorycznym, najważniejsze jest bowiem uprawdopodobnienie, iż od czasu orzeczenia ustalającego obowiązek alimentacyjny do chwili obecnej sytuacja obu stron zmieniła się.
Na poparcie tych twierdzeń strona dochodząca obniżenia alimentów musi przedstawić odpowiednie wnioski dowodowe na wykazanie faktów potwierdzających ponoszonych w pozwie twierdzeń. W uzasadnieniu pozwu należy wykazać co uległo zmianie od momentu wydania orzeczeniu Sądu ustalającego wysokość alimentów. W postępowaniu o obniżenie alimentów Sąd orzekający będzie weryfikował czy nastąpiła zmiana stosunków w porównaniu do pierwotnego orzeczenia określającą wysokość alimentów.
W związku z powyższym, najlepszym rozwiązaniem jest zlecenie napisania przedmiotowego pozwu profesjonalnemu pełnomocnikowi, wówczas pozew zawierać będzie wszystkie niezbędne elementy, a co za tym idzie zwiększają się szanse na pomyślne zakończenie procesu.
Obniżenie alimentów z datą wsteczną
Co istotne, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 28 września 1949 r. (C 389/49, OSN 1951, Nr 3, poz. 60) oraz z 16 listopada 1954 r. (I CO 41/54, OSN 1956, Nr 1, poz. 3), istnieje możliwość ograniczenia czasu trwania świadczeń alimentacyjnych albo zmiana wysokości alimentów także za okres poprzedzający wytoczenie powództwa, jeżeli wystąpiły wtedy okoliczności usprawiedliwiające takie żądanie. Konieczne jest aby wynikało to z sentencji wyroku. W przeciwnym wypadku obowiązek alimentacyjny ulega zmniejszeniu lub wygaśnięciu z dniem uprawomocnienia się orzeczenia.